Eigenlijk is het erg om het te moeten beseffen, maar het is een feit: oorlog is voor mij en misschien heel mijn generatie in Europa iets uit een schimmig verleden, in dit geval een eeuw geleden dus - ik heb nooit ervaren wat het wil zeggen onder de oorlogsdreiging gebukt te gaan, gelukkig maar!
Toch weet het me wel te raken. We bezochten onder andere het vernieuwde museum in Passendale, waar uitleg wordt gegeven over het verloop van de oorlog, de beroemde slag bij Passendale en waar men een reconstructie van een dugout en verschillende loopgraventypes kan bewonderen. 's Avonds waren we bovendien aanwezig bij een speciale editie van de Last Post aan de Menenpoort in Ieper, waar verschillende groepen mensen kransen met klaprozen neerlegden. Dat was indrukwekkend en interessant, maar voor mij raakten de kerkhoven me toch meer, hoewel ik ze eerder bezocht.
Er zijn er zeer vele: Brits, Canadees,... en Duits. De Britse zijn heel sereen en helder: open grasvlaktes, alles opgetrokken uit witte steen, rijen rechtopstaande witte grafstenen. Ik werd vooral geraakt door het persoonlijke verhaal van die stenen. Het is geen massawerk, er staan vele stenen met naam, rang, divisie, leeftijd en een persoonlijkere boodschap. Een postume vermenselijking van een ontmenselijkende oorlog. Veel van die soldaten behoorden tot mijn leeftijdscategorie... Tussen al die stenen echter nog meer: Soldier of the Great War - known unto God. Talloze niet-geïdentificeerde soldaten, wier naam op de Menenpoort in Ieper vermeld staat. Hun enige troost is dat ze op vaderlandse grond rusten - de percelen werden weggeschonken en soms zelfs bedekt met aarde uit het land van herkomst (bv bij de Canadezen). De zorg die er aan de graven en de parken besteed wordt is een sterk teken van de inzet van zovelen die deze Oorlogsherinnering levend houden, zelfs een eeuw later.
De Duitse kerkhoven (op de foto dat van Langemark) zijn anders. Ze zijn veel sterker gegroepeerd - er is bv een massagraf met 20.000 soldaten. De boodschap is helemaal anders. De Britten spreken van zuiverheid, redding, overwinning, de Duitse enkel van diepe droefheid en weggeworpen levens; platte grafstenen, kale bomen (in de winter toch), graven voor meerdere soldaten. Er was ook een sectie met studenten, die kost wat kost wilden gaan vechten, zonder enige ervaring kwamen ze voor de Franse beroepsmilitairen terecht als (initieel) 'vreugdevol' kanonnenvlees, een bloedbad.
Toch, een kleine opening: de typische Britse klaprozen komen de laatste jaren na Britse schoolbezoeken langzamerhand ook op de Duitse kerkhoven terecht.
De diepere vraag is echter wat het mij, wat het ons leert. Ik ben het er mee eens dat dit niet vergeten mag worden, maar het is meer dan een herinnering of nagedachtenis. Immers, niet eens zoveel later was het weer raak. De vraag is: worden wij nog echt geraakt door oorlogen die zo ver van ons af staan, in plaats of tijd? Wanneer wordt het doden van mensen onpersoonlijk 'de oorlog in X'? Daarom, als u dit leest, sta hier aan het einde even stil bij zovele slachtoffers, van een eeuw geleden, van gisteren en vandaag, van de Westhoek of veel verder, personen die bekend zijn of 'known unto God': "Their name liveth for evermore"
1 opmerking:
P.S. Met dank aan Les voix perdues voor hun prachtige vocale ondersteuning. Je kan een indruk krijgen van hun repertoire op hun site
Een reactie posten